Λεωνίδας Γρηγοράκος: "Πιθανό το ενδεχόμενο εκλογών εξαιτίας των Πρεσπών"
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΕΛΙΟ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ
(www.thecolumnist.gr)
Ως "βηματοδότη" των πολιτικών εξελίξεων, ειδικά μετά τις πρόσφατες δηλώσεις Ζάεφ, χαρακτηρίζει ο βουλευτής του Κινήματος Αλλαγής κ. Λεωνίδας Γρηγοράκος τη συμφωνία των Πρεσπών σε συνέντευξη που παραχώρησε στο "The Columnist". Την ίδια στιγμή ο Λάκωνας πολιτικός εντοπίζει κοντόφθαλμα και ιδιοτελή κριτήρια στη συμφωνία Τσίπρα-Ιερώνυμου ενώ εκφράζει την ανησυχία του για την κατάσταση στον τομέα της υγείας, δεδομένης και της αποχώρησης 800 και πλέον γιατρών στα τέλη του έτους.
Όσον αφορά την περίπτωση Πετσίτη αναφέρει ότι πρόκειται για μείζον ζήτημα ηθικής τάξης που εκθέτει προσωπικά τον πρωθυπουργό, υπογραμμίζοντας ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποτελεί τροχοπέδη για την έξοδο από την κρίση και ότι ο τόπος χρειάζεται έναν νέο κυβερνητικό συνασπισμό ευρύτερων δυνάμεων. Τέλος, χαρακτηρίζει σχέση ζωής τους δεσμούς του Κινήματος Αλλαγής με τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές κατηγορώντας τον κ. Τσίπρα ότι απλώς υποδύεται το σοσιαλδημοκράτη ενώ τονίζει ότι ενόψει των επερχόμενων ευρωεκλογών προέχει η επικαιροποίηση της σοσιαλδημοκρατικής πρότασης.
- Πρόσφατα ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ δήλωσε ότι με βάση τη συμφωνία των Πρεσπών η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει την "μακεδονική γλώσσα" ενώ παράλληλα δημιουργούνται "προϋποθέσεις για τη διδασκαλία της" στην Ελλάδα. Πώς κρίνετε αυτές τις δηλώσεις; Θα μπορούσαν τέτοιες κινήσεις να αποτελέσουν αφορμή για την επιτάχυνση τις πολιτικών εξελίξεων στη χώρα μας;
Λ.Γ.: "Το Σκοπιανό αναδεικνύεται σε "βηματοδότη" των πολιτικών εξελίξεων. Η Συμφωνία των Πρεσπών αποσταθεροποιεί πλήρως τις υπάρχουσες ισορροπίες. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ, κ. Ζόραν Ζάεφ, δεν με ξαφνιάζουν. Ήταν αναμενόμενες είτε καταφεύγει σε αυτές για λόγους εσωτερικής σκοπιμότητας είτε τις προβάλλει, προκειμένου να δώσει τη δική του ερμηνεία στην συμφωνία που έχει υπογράψει με τον κ. Τσίπρα. Όποια εξήγηση και να υιοθετήσουμε, το βέβαιο είναι ότι η ιστορική εκκρεμότητα με την γειτονική χώρα δεν έτυχε μιας σωστής, εύστοχης και αποτελεσματικής διαχείρισης. Αν πράγματι τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα που προβλέπεται, και με δεδομένες τις ενστάσεις και διαφωνίες που διατυπώνονται στη χώρα μας, δεν αποκλείω την επιτάχυνση των πολιτικών εξελίξεων. Ως εκ τούτου, πιθανό ενδεχόμενο είναι να προσφύγουμε σε εκλογές εξαιτίας των Πρεσπών."
- Πριν λίγες ημέρες η κυρία Γεννηματά, με αφορμή τη συμφωνία μεταξύ του πρωθυπουργού και του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, ζήτησε από τον Πρόεδρο της Βουλής τη σύσταση Ειδικής Επιτροπής επί του ζητήματος του διαχωρισμού Κράτους-Εκκλησίας. Τί αναμένετε να επιτύχετε με αυτήν την κίνηση; Δεν υπάρχει κίνδυνος να παραπεμφθεί το ζήτημα στις καλένδες;
Λ.Γ.: "Η πολυδιαφημιζόμενη συμφωνία Τσίπρα – Ιερώνυμου απεδείχθη ατελέσφορη. Στην πραγματικότητα κατέρρευσε αμέσως μετά την γνωστοποίησή της. Ο Πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος επέδειξαν πρωτοφανή επιπολαιότητα. Αντιμετώπισαν τις σχέσεις Πολιτείας – Εκκλησίας με κοντόφθαλμα και ιδιοτελή κριτήρια. Ο μεν πρώτος είχε το βλέμμα στραμμένο στην κάλπη, προβάλλοντας ένα προφίλ ριζοσπαστικό, ο δε δεύτερος φαίνεται να είχε μοναδικό μέλημα το παγκάρι της Εκκλησίας, δεχόμενος μια πρόταση που αντιστρατευόταν την υπόστασή της. Η πρόταση της κ. Γεννηματά απερρίφθη, γιατί οι κυβερνώντες δεν επιζητούν τη διαμόρφωση κοινών προσεγγίσεων για το μείζον ζήτημα των σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας, αλλά καίρια επιδίωξή τους είναι η καλλιέργεια εντυπώσεων για την άγρα ψήφων."
Όσον αφορά την περίπτωση Πετσίτη αναφέρει ότι πρόκειται για μείζον ζήτημα ηθικής τάξης που εκθέτει προσωπικά τον πρωθυπουργό, υπογραμμίζοντας ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αποτελεί τροχοπέδη για την έξοδο από την κρίση και ότι ο τόπος χρειάζεται έναν νέο κυβερνητικό συνασπισμό ευρύτερων δυνάμεων. Τέλος, χαρακτηρίζει σχέση ζωής τους δεσμούς του Κινήματος Αλλαγής με τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές κατηγορώντας τον κ. Τσίπρα ότι απλώς υποδύεται το σοσιαλδημοκράτη ενώ τονίζει ότι ενόψει των επερχόμενων ευρωεκλογών προέχει η επικαιροποίηση της σοσιαλδημοκρατικής πρότασης.
- Πρόσφατα ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ δήλωσε ότι με βάση τη συμφωνία των Πρεσπών η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει την "μακεδονική γλώσσα" ενώ παράλληλα δημιουργούνται "προϋποθέσεις για τη διδασκαλία της" στην Ελλάδα. Πώς κρίνετε αυτές τις δηλώσεις; Θα μπορούσαν τέτοιες κινήσεις να αποτελέσουν αφορμή για την επιτάχυνση τις πολιτικών εξελίξεων στη χώρα μας;
Λ.Γ.: "Το Σκοπιανό αναδεικνύεται σε "βηματοδότη" των πολιτικών εξελίξεων. Η Συμφωνία των Πρεσπών αποσταθεροποιεί πλήρως τις υπάρχουσες ισορροπίες. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ, κ. Ζόραν Ζάεφ, δεν με ξαφνιάζουν. Ήταν αναμενόμενες είτε καταφεύγει σε αυτές για λόγους εσωτερικής σκοπιμότητας είτε τις προβάλλει, προκειμένου να δώσει τη δική του ερμηνεία στην συμφωνία που έχει υπογράψει με τον κ. Τσίπρα. Όποια εξήγηση και να υιοθετήσουμε, το βέβαιο είναι ότι η ιστορική εκκρεμότητα με την γειτονική χώρα δεν έτυχε μιας σωστής, εύστοχης και αποτελεσματικής διαχείρισης. Αν πράγματι τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα που προβλέπεται, και με δεδομένες τις ενστάσεις και διαφωνίες που διατυπώνονται στη χώρα μας, δεν αποκλείω την επιτάχυνση των πολιτικών εξελίξεων. Ως εκ τούτου, πιθανό ενδεχόμενο είναι να προσφύγουμε σε εκλογές εξαιτίας των Πρεσπών."
- Πριν λίγες ημέρες η κυρία Γεννηματά, με αφορμή τη συμφωνία μεταξύ του πρωθυπουργού και του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου, ζήτησε από τον Πρόεδρο της Βουλής τη σύσταση Ειδικής Επιτροπής επί του ζητήματος του διαχωρισμού Κράτους-Εκκλησίας. Τί αναμένετε να επιτύχετε με αυτήν την κίνηση; Δεν υπάρχει κίνδυνος να παραπεμφθεί το ζήτημα στις καλένδες;
Λ.Γ.: "Η πολυδιαφημιζόμενη συμφωνία Τσίπρα – Ιερώνυμου απεδείχθη ατελέσφορη. Στην πραγματικότητα κατέρρευσε αμέσως μετά την γνωστοποίησή της. Ο Πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος επέδειξαν πρωτοφανή επιπολαιότητα. Αντιμετώπισαν τις σχέσεις Πολιτείας – Εκκλησίας με κοντόφθαλμα και ιδιοτελή κριτήρια. Ο μεν πρώτος είχε το βλέμμα στραμμένο στην κάλπη, προβάλλοντας ένα προφίλ ριζοσπαστικό, ο δε δεύτερος φαίνεται να είχε μοναδικό μέλημα το παγκάρι της Εκκλησίας, δεχόμενος μια πρόταση που αντιστρατευόταν την υπόστασή της. Η πρόταση της κ. Γεννηματά απερρίφθη, γιατί οι κυβερνώντες δεν επιζητούν τη διαμόρφωση κοινών προσεγγίσεων για το μείζον ζήτημα των σχέσεων Πολιτείας – Εκκλησίας, αλλά καίρια επιδίωξή τους είναι η καλλιέργεια εντυπώσεων για την άγρα ψήφων."
- Στον τομέα της Υγείας, η ηγεσία του αρμόδιου Υπουργείου υποστηρίζει ότι κατάφερε, παρά τις δυσκολίες και την "λάσπη από την αντιπολίτευση", να βάλει τάξη στην οικονομική διαχείριση των νοσοκομειακών μονάδων προκηρύσσοντας παράλληλα νέες θέσεις που θα ενισχύσουν τη λειτουργικότητά τους. Πώς απαντάτε σε όλα αυτά;
Λ.Γ.: "Η Υγεία είναι ο μεγάλος ασθενής της χώρας μας. Το αποτύπωμα της κρίσης είναι παντού εμφανές. Στο τέλος του έτους αποχωρεί από το σύστημα πλειάδα γιατρών, που προστίθεται στις ήδη κενές θέσεις του ΕΣΥ. Οι προσλήψεις που έχουν προκηρυχθεί είναι οι θέσεις για τις οποίες είχα πάρει έγκριση ως Αναπληρωτής Υπουργός Υγείας, από το Υπουργικό Συμβούλιο το 2014, κατά παρέκκλιση των δεσμεύσεων απέναντι στην Τρόικα. Πριν ένα μήνα κατέθεσα ερώτηση στη Βουλή για την οριακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται το σύστημα υγείας, η οποία όμως δεν έχει ακόμα απαντηθεί. Με την ερώτησή μου, εφιστώ την προσοχή του κ. Ξανθού, γιατί η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας αλλά και τα νοσοκομεία της χώρας κινδυνεύουν με πλήρη κατάρρευση. Αν δεν ληφθούν άμεσα κάποιες πρωτοβουλίες από την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, στις 31 Δεκεμβρίου 2018 θα αποχωρήσουν από το σύστημα περίπου 800 γιατροί από τις δομές ΠΕΔΥ και κάποια νοσοκομεία της χώρας. Επιπλέον, υπάρχουν και εκείνοι οι γιατροί, που με την συμπλήρωση του 67ου έτους ηλικίας, συνταξιοδοτούνται. Θέλω ακόμα να υπενθυμίσω, ότι βιώνουμε την αποδιοργάνωση και την απαξίωση του ΕΚΑΒ αλλά και την αποτυχία του αρχικού σχεδίου του Υπουργείου Υγείας να στελεχώσει τις τοπικές μονάδες υγείας (ΤΟΜΥ) με 1.200 γιατρούς. Αυτό συνέβη γιατί δεν έχει γίνει ορθός σχεδιασμός. Η εσφαλμένη στρατηγική για την υγεία οδήγησε τους πολίτες να ξοδεύουν περισσότερα για την υγεία τους και να κατευθύνονται προς τον ιδιωτικό τομέα. Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό κάνει μια τεράστια δουλειά. Ωστόσο, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, οι ελλείψεις στο ΕΣΥ είναι τόσο μεγάλες, που το σύστημα σύντομα δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις ανάγκες του. Η ανάταξη της Υγείας προϋποθέτει την επικράτηση νέων πολιτικών, νέων ιδεών και νέας διακυβέρνησης."
- Την περασμένη εβδομάδα το Κίνημα Αλλαγής, μέσω του βουλευτή κ. Γιάννη Μανιάτη, κατέθεσε επίκαιρη ερώτηση προς στον πρωθυπουργό για την περίπτωση Πετσίτη. Κατά την άποψή σας υφίσταται όντως σκάνδαλο ή απλώς "ποινικοποιείται" η κοινωνική σχέση του με τον υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής κ. Νίκο Παππά, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση;
Λ.Γ.: "Το φαινόμενο Πετσίτη δεν συνιστά μια απλή περίπτωση. Αποκαλύπτει τον εκφυλισμό και την εξαθλίωση μιας κυβερνητικής ομάδας, που θαμπώθηκε από την εξουσία. Ο ορυμαγδός των αποκαλύψεων εκθέτει ανεπανόρθωτα όχι μόνο τον συνεργό και φίλο του κ. Παππά, κ. Πετσίτη, αλλά πρωτίστως τον ίδιο τον Πρωθυπουργό. Ως εκ τούτου, δημιουργείται μείζον ζήτημα πολιτικής και ηθικής τάξης. Η προσπάθεια συγκάλυψης μιας σύνθετης και σκανδαλώδους υπόθεσης δεν πρόκειται να τελεσφορήσει. Η διερεύνηση όλων των αθέατων πλευρών της είμαι βέβαιος ότι μας επιφυλάσσει σημαντικές εκπλήξεις."
- Πολλοί προεξοφλούν ότι η προφυλάκιση του Γιάννου Παπαντωνίου αλλά και το άνοιγμα των λογαριασμών του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη όπως και άλλων πρώην και νυν στελεχών του ΠΑΣΟΚ, θα πλήξει ανεπανόρθωτα τη δυναμική του κόμματος ενόψει εκλογών. Ποια είναι η δική σας εκτίμηση;
Λ.Γ.: "Η στοχοποίηση των πολιτικών αντιπάλων από την πλευρά της κυβέρνησης γίνεται τόσο άγαρμπα που, αντί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα στους εμπνευστές της, μετατρέπεται σε μπούμερανγκ. Φαίνεται πλέον καθαρά ότι η επιδίωξη δεν είναι η διερεύνηση υποθέσεων για την αποσαφήνιση των όποιων ζητημάτων τίθενται, αλλά η ενοχοποίηση συγκεκριμένων πολιτικών στόχων. Η περίπτωση του πρώην Πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη είναι αποκαλυπτική. Ζήτησαν το άνοιγμα των τραπεζικών του λογαριασμών, επικαλούμενοι την φημολογία που έχει εκτοξεύσει εναντίον του ο επικεφαλής μιας μεγάλης Γαλλικής εταιρίας επειδή διεκδίκησε και δεν πήρε το έργο της ασφάλειας των Ολυμπιακών Αγώνων. Και ο πιο δύσπιστος πολίτης αντιλαμβάνεται ότι ο λόγος αυτός δεν στοιχειοθετεί την οποιαδήποτε κατηγορία. Πεποίθησή μου είναι ότι η επιχείρηση ενοχοποίησης των πολιτικών αντιπάλων, στην οποία με ζήλο επιδίδεται η κυβέρνηση Τσίπρα, δεν πρόκειται να έχει καμία δυσμενή επίπτωση στην απήχηση και επιρροή του Κινήματος Αλλαγής. Αντίθετα, πιστεύω ότι θα έχει δυσμενή συνέπεια στους εμπνευστές αυτής της χυδαίας και ενορχηστρωμένης επιχείρησης."
- Σε πρόσφατη τοποθέτησή σας ως προς τις μετεκλογικές συνεργασίες δηλώσατε ότι απαιτούνται "συγκεκριμένοι όροι" για να συμμετάσχετε σε οποιαδήποτε κυβέρνηση. Μπορείτε να αποσαφηνίσετε αυτούς τους όρους και με ποιον εκ των δύο, μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ, θεωρείτε πιο πιθανό αυτοί να εκπληρωθούν;
Λ.Γ.: "Η Ελλάδα έχει ζωτική ανάγκη από έναν πραγματικό και ουσιαστικό προοδευτικό αναπροσανατολισμό. Οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ αποτελούν τροχοπέδη για την έξοδο από την κρίση. Η διαφαινόμενη επικράτηση της Νέας Δημοκρατίας δεν συνιστά επαρκή απάντηση. Η επιστροφή της χώρας στην κανονικότητα απαιτεί σημαντικές αλλαγές και ανατροπές. Καμία αυτοδύναμη κυβέρνηση, ακόμη και να θέλει, δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις μεγάλες ανάγκες και απαιτήσεις. Άλλωστε, η Νέα Δημοκρατία, παρά τις εξαγγελίες του Κυριάκου Μητσοτάκη, παραμένει η πολιτική έκφραση της συντηρητικής παράταξης. Πιστεύω ακράδαντα ότι μπορούμε να πάμε μπροστά αν απεγκλωβιστούμε από τις κομματικές σκοπιμότητες και μονομέρειες. Κατά την γνώμη μου, ο τόπος χρειάζεται ένα νέο κυβερνητικό συνασπισμό, που θα στηρίζεται σε ευρύτερες δυνάμεις. Έχει ανάγκη την συμπαράταξη όλων των ευρωπαϊκών, προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων. Και πρωτίστως, χρειάζεται μια συμπαράταξη που θα προτάσσει το κοινωνικό όφελος, αδιαφορώντας για το πολιτικό κόστος."
- Την ίδια στιγμή που πολλά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη, με προεξάρχον το γερμανικό SPD που είναι το μεγαλύτερο του χώρου, προωθούν μία πολιτική ευρύτερων συμμαχιών με την Αριστερά, το Κίνημα Αλλαγής αποκλείει οποιαδήποτε προσέγγιση με το ΣΥΡΙΖΑ, όπως άλλωστε κατέστησε σαφές η πρόεδρος στο δείπνο των ηγετών του PES στη Λισαβώνα. Διαβλέπετε κάποιον κίνδυνο de facto απομόνωσης του Κινήματος από τα υπόλοιπα κόμματα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας;
Λ.Γ.: "Η σχέση του Κινήματος Αλλαγής με τους Ευρωπαίους σοσιαλιστές είναι μια σχέση ζωής. Ούτε εφήμερη είναι ούτε πρόσκαιρη. Και πολύ περισσότερο, δεν υπαγορεύεται από τις όποιες συγκυριακές σκοπιμότητες. Αντιθέτως, η ανακάλυψη εκ μέρους του κ. Τσίπρα της γοητείας που ασκεί η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία δεν είναι τίποτα άλλο παρά καιροσκοπική και ιδιοτελής. Βιώνοντας και στον ευρωπαϊκό χώρο την πολιτική του απομόνωση, αναζητά συμμαχίες και συμπορεύσεις. Έτσι, έπραξε και αυτό: υποδύεται τον σοσιαλδημοκράτη όταν βρίσκεται στο εξωτερικό, ενώ στην Ελλάδα είναι ένας καθαρόαιμος και αυθεντικός λαϊκιστής. Οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές γνωρίζουν πολύ καλά το βίο και την πολιτεία του. Ξέρουν τον τρόπο που πολιτεύεται στη χώρα του. Έχουν επίγνωση ότι, στην πραγματικότητα, ενσαρκώνει πολιτικές που βρίσκονται σε απόλυτη διάσταση με τις αρχές και τις αξίες της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας."
- Κλείνοντας, με δεδομένο ότι βρισκόμαστε μόλις πέντε μήνες πριν τις, κατά πολλούς, πιο κρίσιμες ευρωεκλογές των τελευταίων δεκαετιών, ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το διακύβευμα για την Ευρώπη και την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία και ποιος είναι ο στόχος του Κινήματος Αλλαγής σε αυτές;
Λ.Γ.: "Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Το εγχείρημα της ενοποίησης της αντιμετωπίζει πολλά και σοβαρά προβλήματα. Η ανάδυση και επικράτηση ενός μεγάλου ρεύματος λαϊκισμού διαπερνά όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Οι λαϊκιστές, αριστερόστροφοι και δεξιόστροφοι επενδύουν πολλά στις επικείμενες ευρωεκλογές, ενώ, την ίδια στιγμή, και οι δυνάμεις τις σοσιαλδημοκρατίας βρίσκονται σε μια υποχώρηση. Το ζήτημα που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη φορά των ευρωπαϊκών πραγμάτων είναι ένα έντονο και υπαρκτό κλίμα αβεβαιότητας, ανασφάλειας και φοβικότητας. Το κλίμα αυτό είναι εμφανές παντού. Εκδηλώνεται και στο πλούσιο Βορρά και στον Νότο. Ταυτόχρονα, είναι εξαιρετικά ισχυρό και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Ως εκ τούτου, το πραγματικό διακύβευμα των ευρωεκλογών θα είναι η δυνατότητα των προοδευτικών και σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων να πείσουν τους πολίτες που διακατέχονται από τον φόβο και την ανασφάλεια. Είτε αυτά οφείλονται στις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης είτε είναι αποτέλεσμα του μεγάλου μεταναστευτικού και προσφυγικού ρεύματος. Κατά τη γνώμη μου, το μεγάλο πρόβλημα είναι η κρίση του κοινωνικού μοντέλου που ενσάρκωναν και πρέσβευαν οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας. Άλλωστε, έτσι εξηγείται και η ασθενική της πλέον παρουσία στον ευρωπαϊκό χώρο. Αν κάτι λοιπόν προέχει είναι η επικαιροποίηση της σοσιαλδημοκρατικής πρότασης, αποβάλλοντας τις παλαιές αγκυλώσεις και τους ξεπερασμένους φορμαλισμούς της. Η λύση δεν είναι, όπως κάποιοι αφελείς υποστηρίζουν, η αριστερή της στροφή αλλά η απόκτηση μιας αυθεντικής σχέσης με τη ζώσα πραγματικότητα. Η αναζωογόνηση θα προέλθει από την ικανότητά της να εκσυγχρονιστεί, να ανανεώσει τον πολιτικό της λόγο, να αποκτήσει μια αρμονική σχέση με τον πραγματισμό, αποδεσμευόμενη από ιδεοληψίες και αγκυλώσεις του παρελθόντος."
